“Ik meen dat de Accountantskamer in 2022 heel goede stappen heeft gezet in haar verdere professionalisering.”
Foto: Michel ter Wolbeek
Beste lezer,
Het jaarverslag 2021 had als titel: “terugkijken op een bewogen jaar”. Daarin speelde de pandemie een hoofdrol. Ik had hoge verwachtingen van 2022 waarin post-covid alles beter zou worden, althans dat waren de vooruitzichten. Denkend aan 2022 voel ik weer de onzekerheden van de energiecrisis en de oorlog in Oekraïne. Of dat er mede de oorzaak van is dat er minder klachten tegen accountants op zitting bij de Accountantskamer zijn geweest, weet ik niet. Hoe dan ook, uiteindelijk overheerst over afgelopen jaar een gevoel van trots. Op wat we samen hebben bedacht aan nieuwe mogelijkheden om de kwaliteit en effectiviteit van onze tuchtrechtspraak te vergroten.
Het aantal ingediende klachten tegen accountants was 138. Daarvan zijn 30 klachten na indiening ingetrokken, bijvoorbeeld omdat partijen de zaak hebben geregeld. Van het aantal ingediende klachten waren er 47 afkomstig van de NBA gericht tegen accountants die niet hadden voldaan aan hun PE-verplichting wat betreft het volgen van de cursus Frauderisico-factoren. Daar stonden 6 studie-uren voor. De NBA heeft 14 klachten ingetrokken nadat accountants hadden aangetoond dat ze de cursus hadden gevolgd, maar dat niet hadden geregistreerd. Negentwintig accountants hebben uiteindelijk een waarschuwing (en vier een berisping vanwege recidive) met een geldboete opgelegd gekregen. Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) heeft bij de beoordeling van eerdere PE-zaken in hoger beroep in oktober 20221 de lijn van de Accountantskamer bevestigd in die zin dat bij het opleggen van de geldboete rekening mag worden gehouden met het feit dat collega-accountants die zich wel aan hun PE-verplichting houden, studiekosten en arbeidsuren hebben moeten maken. De schatting van de economische waardering van dat verschil op € 70.- per studie-uur wordt als passend beoordeeld.
In april 2022 heb ik een bijdrage mogen leveren aan een editie van de Rode Loper die in het teken stond van het thema: “(regulatory) veiligheid”. De uitkomst van de discussie was dat tuchtrecht voorspelbaarder moet zijn en meer gericht op leren en verbeteren door de accountants. Ik heb een vergelijk gemaakt met rotte appels en onrijpe peren. Kwartiermaker Marlies de Vries vulde aan dat ook gekeken moet worden naar de mand waarin die appels en peren liggen. Ik meen dat tuchtrecht niet alleen ziet op het verbeteren van de professional, maar er ook is om de beroepsgroep te vrijwaren van de eerste categorie, de ernstig disfunctionerende accountant. In 2022 zijn twee accountants langdurig doorgehaald (3 en 8 jaar) en twaalf accountants hebben een tijdelijke doorhaling gekregen variërend tussen de één en zes maanden. Ons voormalig lid prof. dr. Niels van Nieuw Amerongen heeft daarover in zijn interview bij ons jaarverslag gezegd: “Mij is tegengevallen dat er best veel klachten tegen accountants op het fundamentele beginsel integriteit gegrond worden verklaard. Dat is heftig en accountants onwaardig. Ik heb meerdere klachten behandeld waarbij de opgelegde maatregel een doorhaling werd, daar denk je als kamer niet lichtzinnig over”.
We hebben in het najaar tijdens een studiedag met onderzoekers mr. dr. Rianne Herregodts en mr. dr. Caressa Bol2 gekeken naar de effectiviteit van ons tuchtrecht. Dat gaat onder meer over de impact van de tuchtprocedure vanwege de onbekendheid met de tuchtrechtelijke beoordeling, de juridische setting daarvan en de duur van de procedure en tijdbelasting voor de professional, de openbaarheid van de zitting en eventuele media-aandacht voor de zaak. Door de negatieve beleving van een tuchtprocedure zou de professional zich niet openstellen om ervan te leren en mogelijk zelfs (tijdelijk) geneigd zijn tot (nadelig) bevestigings- en vermijdingsgedrag, aldus onderzoekers. Er is door hen een aantal interessante aanbevelingen gedaan zoals de verbetering van de motivering van uitspraken en van de doorzoekbaarheid van uitspraken gepubliceerd op tuchtrecht.nl. Ook de verkorting van doorlooptijden en verkenning van een alternatieve zittingslocatie zijn aanbevolen, evenals de optie dat de beroepsbeoefenaar een verbeterplan moet indienen.
Aan een betere motivering en een nieuw sjabloon voor onze uitspraken, alsmede het optimaliseren van ons werkproces via verdere digitalisering is in 2022 volop gewerkt. Eveline van de Beld, manager van de Accountantskamer, schrijft daarover in haar bijdrage aan het jaarverslag. Ook is onze website aangevuld met een uitleg aan partijen over hoe een zitting verloopt. Over een alternatieve laagdrempelige zittingszaal is met de rechtbank nagedacht en dat zal in 2023 met het Rijksvastgoedbedrijf verder worden opgepakt. We hebben ook een start gemaakt met project “Oriëntatiepunten” voor het opleggen van een maatregel bij een gegronde klacht, zoals de strafrechter die hanteert, om voorspelbaarheid en uniformiteit van de maatregeloplegging te vergroten. Hierbij zullen ook de nieuwe maatregelen een plaats krijgen die voorzien zijn in het wetsvoorstel Toekomst Accountancysector: de gegrondverklaring zonder oplegging van een maatregel en de binding aan bijzondere voorwaarden om het beroep uit te oefenen.
De gemiddelde doorlooptijd van zaken is in 2022 teruggebracht naar een kleine 6 maanden. De oorzaak daarvan is mede gelegen in het feit dat de PE-zaken snel konden worden afgehandeld en er “maar” een vijftal grote controleklachten is ingediend door AFM en curatoren. Dat neemt niet weg dat dit een forse versnelling van het afhandelen van klachten is geweest. Daardoor weten accountants tegen wie een klacht is ingediend redelijk snel waar ze aan toe zijn. Helaas is de doorlooptijd bij het CBb fors opgelopen doordat daar vanaf 2021 sprake is van een enorme toevloed aan corona-steunzaken. Een doorlooptijd in hoger beroep van meer dan twee jaar is de laatste jaren geen uitzondering en onlangs is mij door het CBb verteld dat de doorlooptijd van (controle)zaken nog verder zal oplopen vanwege een gebrek aan capaciteit waarbij de steunzaken vanwege het publieke belang prioriteit krijgen. Het spreekwoordelijke zwaard van Damocles dat nog langer boven het hoofd van de accountant hangt! Uit onderzoek blijkt dat dit tot spanningsklachten bij professionals kan leiden en dat hun dienstverlening daardoor suboptimaal kan zijn. Ik vind het een zorgelijke ontwikkeling te meer omdat gemiddeld genomen tegen ongeveer 40% van onze uitspraken hoger beroep wordt ingesteld. In 2022 was dat in 33 van de 67 gegrond verklaarde klachten het geval. Zo kan het jaren duren voordat partijen weten waar ze aan toe zijn en een aan de accountant opgelegde maatregel eventueel definitief wordt. De Accountantskamer overweegt dan ook om meer uitspraken uitvoerbaar bij voorraad te verklaren waardoor de maatregel direct na haar uitspraak ingaat. Effectiviteit van tuchtrechtspraak valt en staat met korte doorlooptijden. Ik hoop dat er op korte termijn ook vanuit de politiek, of Rechtspraak dan wel de verantwoordelijke ministeries wordt nagedacht over het vergroten van de effectiviteit van ons tuchtrecht, mede door uitbreiding van de capaciteit bij het CBb!
Bijzonder leuk was het om op 4 oktober 2022 een bijdrage te kunnen leveren aan de BusySeasonTalks dat in het teken stond van het tuchtrecht in de Accountancy. Ferry Timp heeft van dat gesprek een geweldige tekening gemaakt die ik jullie niet wil onthouden. Dat gesprek heeft er mede toe geleid dat met de NBA is nagedacht over het stroomlijnen van klachten tegen accountants zodat die op de juiste plaats terechtkomen. Dat voorkomt o.a. dat klachten onnodig bij de tuchtrechter komen als een klager met zijn klacht een ander doel voor ogen heeft, zoals teruggave van zijn administratie of bijstelling van de declaratie. Instelling van een klachtfunctionaris bij de NBA lijkt daarvoor aangewezen. Klagers kunnen zo beter wegwijs worden gemaakt in de verschillende klachtmogelijkheden, zoals een klachtenprocedure bij de organisatie van de betreffende accountant, bij de Klachtencommissie van de NBA of de bij de Raad voor Geschillen dan wel de Accountantskamer. Wellicht heeft dat effect op het hoge aantal intrekkingen zoals hiervoor genoemd.
Tijdens de Accountantskamerdag hebben we bij het diner afscheid genomen van leden die een waardevolle bijdrage aan de Accountantskamer hebben geleverd, waaronder Wim Schoonderbeek RA, die twee jaar lang als accountant aan ons team was verbonden en moest aftreden wegens het bereiken van de leeftijd van 70. Gelukkig hebben we inmiddels ook twee nieuwe accountantsleden en zes rechterlijke leden aan het tableau mogen toevoegen, dat via onze website is in te zien.
Ik meen dat de Accountantskamer in 2022 heel goede stappen heeft gezet in haar verdere professionalisering. Een reeks infographics illustreert de verdere kerncijfers die onder meer inzicht bieden in de zaken die de Accountantskamer in 2022 heeft behandeld.
Ik wens u veel leesplezier!
Sandra Schreuder
Voorzitter Accountantskamer
