Door Christiaan Terwal, stafjurist Accountantskamer

Toen de vraag kwam of ik een bijdrage wilde leveren aan dit jaarverslag over ons AI-project vroeg ik vanzelfsprekend zowel ChatGPT als Copilot om hulp. Beide large language models (llm, generatieve toepassingen van AI) stelden niet teleur en wisten binnen een mum van tijd een artikel samen te stellen. Het resultaat? Verre van bruikbaar voor het beoogde doel. Maar toch is het indrukwekkend wat AI wél presteert door – zonder enige context – uit de grabbelton van het internet een enigszins zinnige en coherente tekst op te lepelen.

Binnen de Accountantskamer zijn we al een tijd bezig met het bedenken en ontwikkelen van manieren om onze uitspraken beter vindbaar te maken en om deze te kunnen analyseren. Het doel is om de kwaliteit van onze uitspraken te waarborgen en een consistente lijn daarin te bewaken. In dat kader hebben we een vraag neergelegd bij de Informatievoorzieningsorganisatie Rechtspraak (IVO voor intimi) die ons eind 2023 heeft betrokken bij een uniek AI-onderzoeksproject.

Het onderzoeksproject.

IVO is in samenwerking met het Ministerie van Justitie en Veiligheid en TNO Nederland bezig met een onderzoek naar llm. Veelgehoorde bezwaren tegen ChatGPT en concurrenten zijn vooringenomenheid en het gebrek aan ethiek: de modellen zijn getraind op datasets afkomstig van het internet, waarin vooroordelen en onjuiste informatie kunnen voorkomen.  Omdat ChatGPT een machine learning-model is, is het moeilijk om precies te bepalen wie verantwoordelijk is voor de gegenereerde inhoud. Het onderzoeksproject beoogt te onderzoeken of met de eigen ontwikkeling van een llm en de toevoeging van eigen datasets aan die bezwaren tegemoet kan worden gekomen. De vraag van de Accountantskamer (usecase) is geselecteerd om te dienen als pilot in dit onderzoeksproject.

De insteek van IVO is vooral om voor de Rechtspraak – dus breder dan alleen de Accountantskamer – AI-toepassingen te ontwikkelen. AI heeft de potentie om de efficiëntie en nauwkeurigheid van juridische processen te verbeteren, door documenten te analyseren, het verrichten van juridisch onderzoek en een voorspellende analyse te maken (AI-algoritmen kunnen patronen ontdekken in historische juridische gegevens en voorspellen hoe rechters in bepaalde situaties zullen beslissen). TNO wil vooral onderzoeken in hoeverre AI in staat is het eigen antwoord te analyseren en te ontdekken wanneer het hallucineert.

Ik hoop dat het onderzoeksproject een systeem voor de Accountantskamer oplevert, waarmee wet- en regelgeving en tuchtuitspraken zijn te bevragen. Met een dergelijk systeem kan de Accountantskamer aan het publieke belang van inzicht in tuchtrecht beantwoorden. Daarnaast verwacht ik dat het systeem onze leden zal helpen met een goede voorbereiding van tuchtzaken en dienstig zal zijn bij het schrijven van onze uitspraken. In 2024 zetten wij de deelname aan het onderzoeksproject voort. Omdat sprake is van experiment, is het nog onduidelijk of en wanneer oplevering van een AI-systeem voor de Accountantskamer zal plaatsvinden, maar de eerste bevindingen zijn zeker positief te noemen.